Zapraszam na kolejną, mazurska trasę poprowadzoną ponownie z Grajewa wprost ku zapomnianym wsiom, opuszczonym po II WŚ. Tym razem celem podróży jest dawna wieś Szast oraz Las Ochronny „Szast” –  fragment Puszczy Piskiej o powierzchni 475 ha, zniszczony przez huragan w 2002 roku i pozostawiony bez ingerencji człowieka. Jak zwykle wiele do zobaczenia po drodze. Trasa kładzie nacisk na zwiedzanie a nie przeprawę 4×4 wiec jest dosyć łatwa. Długość trasy to 77km.

 

PROSTKI

Początek miejscowości datuje się od 1482 roku, kiedy bracia Marcin, Jan i Tyburcy, otrzymują od komtura ryńskiego Jerzego Ramunga von Rameck 20 łanów na prawie magdeburskim. Rozwój miejscowości rozpoczyna się jednak z rokiem 1866 gdy otwarta zostaje linia kolejowa Białystok – Grajewo – Ełk. Prostki znajdowały się w odległości 1 km od ówczesnej granicy co przyczyniło się do budowy kilku hoteli w okolicach dworca kolejowego, powstania komory celnej, oraz stacji przeładunku towarów. W latach 20. ubiegłego wieku Prostki zamieszkiwało 2 000 osób. W przewodniku turystycznym Mieczysława Orłowicza, wydanym w 1923 roku, odnajdziemy między innymi informację, że przed wybuchem I wojny światowej wieś słynęła „z eksportu raków”.

Poprowadzony szlak przebiega w pobliżu pomnika poświęconego ofiarom obozów jenieckich funkcjonujących w latach 1941-1944 r. na obszarze Prostek i Bogusz. Więziono tu od 40 do 50 tysięcy jeńców radzieckich, włoskich i francuskich oraz ludności cywilnej: Polaków, Żydów, Litwinów.

 

 

GORCZYCE

Wieś powstała w 1484 roku gdy przywilej nadania ziemskiego otrzymał tu Jan Deumenreder. Dobra liczyły 20 łanów na prawie magdeburskim. Do przełomu XVI i XVII wieku stosowano nazwę Gromadzkie (Grimatzken). Nazwa Gorczyce (Gortzytzsa) po raz pierwszy pojawiła się w 1539 roku, W czasie najazdu tatarskiego w roku 1565 nasyp rozgraniczający pola koło Gorczyc ochrzczono mianem Tatarskich Wałów (Tatarenschanze). Konstrukcje powstały jednak dużo wcześniej i są śladami po jaćwieskim grodzisku, owalnym w  formie, z majdanem otoczonym przez wał pierścieniowy. Przejście bramne znajdowało się prawdopodobnie w południowej części obiektu. Jego wały zostały uszkodzone wkopami z okresu drugiej wojny światowej. Pozostałą część wysoczyzny, na której znajduje się gród zajmowała rozległa osada podgrodowa.

 

BĘĆKOWO

Do wsi wzmiankowanej juz w XV wieku zaglądamy ze względu na dwór związany z lokalnymi rodami Szczuków, Karwowskich, Klimontowiczów. Wzniesiono go najprawdopodobniej w latach 1752-1760, kiedy właścicielem okolic był wybitny jurysta i poseł – Paweł Karwowski. Otaczał go ogród i zabudowania folwarczne. Na przełomie XIX i XX wieku przebudowany i niestety, podczas II wojny światowej zniszczony. Po 1945 r. rozparcelowano ziemię folwarczną, na terenie założenia dworskiego wydzielono część przeznaczoną dla Gminnej Szkoły Rolniczej. Szkoły nie utworzono, ale powołano Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. W 1958 r. podjęto trud odbudowy i rewitalizacji dworu. Po zakończeniu prac umieszczono w nim szkołę podstawową z mieszkaniem dla kierownika. Obecnie jest to własność prywatna.

 

 

 

SKAJE

Historia tej częściowo obustronnej podmiejskiej ulicówki rozpoczęła się wraz z aktem z 16 października 1436 roku, w którym książę Władysław sprzedał m. in. Marcinowi z rodu Szczuków ziemię po obu stronach rzeki Wissy. Wzdłuż jej meandrów wspomniany Marcin założył wieś o nazwie Szczuki-Marciny. Po prawie sześciu wiekach trudno jest wskazać, dlaczego i w jakich okolicznościach miejscowość zmieniła nazwę na Skaje. Z ciekawostek, przy trasie znajdziecie kapliczkę z figurą Matki Boskiej. Ta kolorowa, niepozorna rzeźba kryje za sobą nietypową historię. Wykonana przez nieznanego z nazwiska warszawskiego artystę w 1912 roku została sprowadzona przez lokalnego przedsiębiorcę do Skaj  jako dar wdzięczności za dokonaną komasację gruntów w ostatnich latach panowania cara Rosji Aleksandra II.

 

 

SKANSEN FORTYFIKACJI GRANICZNYCH W ŚWIDRACH

Przy drodze krajowej NR58 znajdziemy część Mazurskiej Pozycji Granicznej zbudowanej w okolicy wsi Świdry w latach 1940-41. Z asfaltu zobaczymy niewiele: pozycje obronną potocznie nazywaną garnkiem Kocha i zapory przeciwczołgowe tzw.  smocze zęby. Jednak gdy zagłębimy się w to co oferuje nam skansen znajdziemy dobrze zachowane obiekty takie jak schrony klasy Bneu: R113d, 3 R115c oraz mniej umocnione garaże dla ppanc, schrony dla żołnierzy, metalowe wieże dla obserwatora artylerii. Obok można zobaczyć mini skansen fortyfikacji. Niegdyś stał tu jeszcze czołg T34/85 ale… został skradziony. Złodziei wprawdzie namierzono, jednak czołg już tu nie wrócił zdobiąc obecnie miejskie zaułki Szczuczyna.

 

 

DŁUGI KĄT – KAMIENNE KREGI.

To co tu znajdziemy zagadkowa grupa głazów znajdująca się w  po prawej stronie szlaku (wejście oznaczone strzałką). Było to najprawdopodobniej miejsce kultu zamieszkujących te tereny Prusów. Przypuszcza się, że pośrodku kamiennego kręgu o średnicy ok. 20m ulokowany był ołtarz ofiarny. Niemieccy badacze i miłośnicy starożytności określali to miejsce jako Heidengericht, czyli Pogański Sąd. Jeszcze w latach 20. ubiegłego wieku obiekt pobieżnie zbadano, ogrodzono i był odwiedzany przez turystów i szkolne wycieczki. Dzisiaj między kamieniami wyrósł las, nie widać też dawnej alejki wytyczonej od drogi Kumielsk-Długi Kąt. Brak już niektórych głazów z kręgu, ale zachowały się największe ułożone w jego centrum. Najciekawszy jest tzw. stół czyli płaski głaz o długości 2,3 m i szerokości 1,2 m. który mógł stanowić część wspomnianego ołtarza ofiarnego. Na niektórych z dużych kamieni widać ślady obróbki narzędziami.

 

 

TUROWO

Osada ta istniała już w 1424 roku jako Thuraw. Na południe od wsi znajdziemy pomnik mieszkańców, którzy stracili życie w wyniku działań wojennych w latach 1914-15. Obelisk został zdewastowany, jednak w 2009 roku podjęto działania mające na celu odbudowę monumentu. Obecnie znajdziemy tu uporządkowany teren z kamiennym obeliskiem ze słabo czytelną tablicą czołową z wyrytymi nazwiskami.

 

 

DZIADOWO

W lesie, przy trasie znajdziemy zachowany jeszcze betonowy peron i nasyp linii kolejowej po zlikwidowanej dawniej stacji kolejowej Königstal na linii kolejowej Pisz – Kolno. Wspomniane polaczenie otwarto 1 września 1908 roku i rozebrano w latach 1944/45.

 

 

OPUSZCZONA WIEŚ SZAST

Powstała jako osada szkatułowa w 1704 r. nad rzeczką łączącą Jezioro Pogóbskie z rzeką Pisą, pomiędzy rozległymi bagnami. W czasie pierwszej wojny światowej, Rosjanie którzy zajęli wieś, podpalili w większości drewnianą zabudowę ale po wojnie, dzięki pomocy państwa niemieckiego została ona szybko odbudowana. Drewniane drewniane chałupy zostały zastąpione wówczas solidnymi domami murowanymi, w większości z ładnymi gankami, odmieniając w ten sposób oblicze osiedla i nadając mu jednolity wygląd. Obecnie po wiosce liczącej w 1939 roku 194 osób pozostały tylko fundamenty domów i szkoły oraz cmentarz.

W pobliżu opuszczonej w 1945 roku wioski znajdziemy jeszcze Las Ochronny „Szast” – chroniony fragment Puszczy Piskiej o powierzchni 475 ha, zniszczony przez huragan w 2002 roku i pozostawiony bez ingerencji człowieka aby spowodować jego odnowienie w sposób naturalny. Zbudowano tu ścieżkę edukacyjną, drewnianą wieżę i galerię widokową, które dostępne są po krótkim spacerze (1300m) z zorganizowanego przez ALP parkingu.

 

 

PODGROBIE ŚREDNIE

Wieś powstała w 1708 jako jedna z osad tworzonych w ramach tzw. osadnictwa szkatułkowego na ziemiach znajdujących się we władaniu zakonu krzyżackiego, a następnie Prus Książęcych. Podczas plebiscytu na Warmii i Mazurach okoliczni mieszkańcy zdecydowali o przyłączeniu tych terenów do Niemiec. W latach 1944-1945 większość ludności została ewakuowana w obliczu zbliżającego się frontu. Porzucone domy zasiedlały wówczas głównie osoby z pobliskiego Kolna oraz z Szypliszek. Pamiątką po dawnych mieszkańcach jest cmentarz ewangelicki na skraju wsi wpisany 11 stycznia 1989 do rejestru zabytków.

 

 

 

TRASA DO POBRANIA

(GPX) (GOOGLE MAPS)

 

–

–

CZYTAJ TEŻ